Pegada de carbono

Contexto

Investigadores responsables da actividade

• Raquel Pérez Orozco
• David Patiño Vilas

 

Efecto invernadoiro e cambio climático

Os gases de efecto invernadoiro

O efecto invernadoiro é un fenómeno natural mediante o que se consegue reter parte da enerxía solar que incide sobre a Terra entre a súa superficie e a atmosfera, de maneira que é posible manter a temperatura da superficie terrestre ao redor de 15°C (o que fai posible a vida no noso planeta).

Os principais responsables deste efecto son os denominados gases de efecto invernadoiro (GEI), substancias que, en maior parte, se atopan de forma natural na atmosfera.

De entre todos os GEI, o vapor de auga (nubes) é o de maior contribución ao efecto invernadoiro natural, xa que a súa concentración atmosférica está directamente relacionada co clima e co ciclo da auga. Con todo, a presenza do resto de compoñentes queda supeditada a algunhas actividades realizadas polo ser humano. Destacan, entre elas, a queima de combustibles fósiles para producir enerxía e a utilización de certas substancias químicas (fertilizantes, refrixerantes, aerosois etc.).

Como cabe esperar, un aumento da concentración de GEI na atmosfera (especialmente das especies asociadas á actividade humana) induce unha maior retención de enerxía na capa gasosa que envolve a codia terrestre, o que provoca un incremento da temperatura media da súa superficie.

Desde a época da Revolución Industrial (século xviii), as emisións de GEI de orixe antropoxénica creceron de forma exponencial. Como resultado, a temperatura media da superficie terrestre disparouse ata alcanzar niveis totalmente insustentables para o medio ambiente e trouxo consigo consecuencias devastadoras: cambio climático, destrución de ecosistemas, extinción de especies, desxeo de casquetes polares etc.

Resposta gobernamental

Ante esta alarmante situación e a evidencia de tal catástrofe ambiental, algúns dos organismos internacionais de maior entidade (ONU) deciden tomar cartas no asunto. Das iniciativas de maior impacto destaca o Protocolo de Kioto, un acordo asinado por máis de 140 países no que se propón a implantación de políticas ambientais co fin de reducir de forma significativa a emisión de GEI no mundo.

Os GEI para reducir segundo o Protocolo de Kioto son dióxido de carbono (CO₂), metano (CH₄), óxido nitroso (N₂O), e gases fluorados (hidrofluorocarbonos –HFC–, perfluorocarbonos –PFC– e hexafluoruro de xofre –SF₆).

A partir do Protocolo de Kioto establécense uns niveis máximos de emisións de GEI para cada país participante. Ademais, todos eles están suxeitos a un rigoroso sistema de seguimento e de control para evitar accións que infrinxan as normas establecidas polo protocolo.

Que é a pegada de carbono?

A pegada de carbono (PdC) representa a cantidade de emisións de GEI que son liberadas á atmosfera como consecuencia do desenvolvemento de calquera actividade. Este parámetro permítenos identificar todas as fontes de emisións de GEI e, por tanto, establecer medidas de redución efectivas.

O enfoque do cálculo da PdC varía en función do sistema que se vaia analizar. Por exemplo, pódese aplicar a unha entidade ou organización, ao ciclo de vida dun produto ou á organización dun evento. Neste caso, centrarémonos na PdC dunha organización.

En que unidades se mide a PdC?

A PdC mídese en toneladas de CO₂ equivalentes emitidas. Tómase como referencia o CO₂, xa que é dos GEI que se atopa en maior proporción na atmosfera. Para traducir os valores de emisións doutros GEI a CO₂ emprégase un factor de conversión denominado PCA (potencial de quecemento atmosférico). O PCA describe a contribución ao efecto invernadoiro («grao de dano á atmosfera») dunha unidade (1 kg) dun determinado GEI en relación cunha unidade (1 kg) de CO₂ durante un período de tempo determinado. Para que vos fagades unha idea, o PCA do metano a 100 anos é de 28, o do óxido nitroso é de 265 e o dalgúns compostos fluorados como o SF6 ascende a 23 500 (!!).

Alcances ou tipo de emisións de GEI

Os «alcances» agrupan as diferentes fontes emisoras de GEI que poden estar asociadas a unha organización. Defínense tres alcances:

• Alcance 1: emisións directas de GEI que se orixinan in situ no lugar no que se produce a actividade. Inclúe as emisións asociadas ao uso de combustibles fósiles (caldeiras, fornos, desprazamento en vehículos etc.) en instalacións que son propiedade da entidade. Tamén engloba as chamadas emisións fuxitivas (asociadas a recargas de refrixerantes en sistemas de aire acondicionado, por exemplo).
• Alcance 2: emisións indirectas de GEI asociadas á xeración de electricidade que é adquirida (comprada externamente) e consumida pola entidade ou pola empresa.
• Alcance 3: outras emisións indirectas. Exemplos deste grupo son a extracción e a produción de materiais que se utilizan, transporte mediante medios externos e outras actividades realizadas por terceiros, pero das que a entidade se beneficia.

Como podemos conseguir unha PdC neutra?

Fase 1. Cálculo: determinación das emisións de GEI e identificación das fontes que máis contribúen á PdC. É indispensable coñecer o nivel de emisións de partida e a súa procedencia para poder atacalas de forma efectiva.

Como se cuantifican as emisións?
É posible determinalas a partir da medición directa con analizadores de gases. Tamén se pode determinar mediante un cálculo indirecto a partir de datos dos consumos (combustibles, electricidade etc.) e un factor de emisión que é característico para cada un deles.

O máis habitual é centrarse nos alcances 1 e 2, dada a complexidade de obtención de datos para calcular o terceiro.

Fase 2. Redución: implementación de solucións que permitan minimizar a emisión de GEI. A maior parte delas pasan pola substitución das fontes de enerxía existentes por renovables, uso de vehículos eléctricos, mellora das envolventes dos edificios etc.

Fase 3. Compensación: se mediante as medidas de redución non somos capaces de neutralizar a emisión de GEI, entón óptase por fomentar actividades cuxo obxectivo sexa absorber ese «excedente» de CO₂ equivalente. E cal é a maneira máis sinxela de volvelo capturar? Plantando árbores! En efecto, as especies vexetais son uns grandes sumidoiros de carbono, que necesitan CO₂ para realizar a fotosíntese. Polo tanto, mediante o apoio a proxectos de reforestación estariamos a contribuír á redución da PdC.

 

Séguenos nas Redes!